7 Aralık 2022
Kısaca otizm olarak da bilinen otizm spektrum bozukluğu; erken çocukluk döneminde gözlemlenmeye başlanan sosyal iletişim ve etkileşim sınırlılığı gibi özelliklerin görüldüğü yaygın gelişimsel bozukluktur. Sizler için bu yazımızda otizm spektrum bozukluğu nedir? belirtileri nelerdir? gibi birçok sorunun cevabını derledik.
Hastalık Değil Farklılık!
İlk olarak otizmin bir hastalık olmadığını belirterek başlayalım. Otizmi daha çok nöro-gelişimsel farklılık olarak tanımlayabiliriz. Otizm spektrum bozukluğu olan bireyler, genel olarak doğuştan veya yaşamın ilk yıllarından itibaren belirtiler göstermeye başlar.
Tekrarlayan davranış kalıplarını ve söylemleri de içeren otizm, bireylerin toplumsallaşma sürecini doğrudan etkiler. Bu sebeple otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin erken yaştan itibaren özel eğitim desteği alması önemlidir.
Yaman Şirinler, otizm eğitimleri sayesinde çocukların gelişimlerine ve sosyalleşme süreçlerine destek olur. Terapi ve çeşitli eğitim programları sayesinde çocukların yaşam faaliyetleri gelişir, iletişim becerileri artar.
Özel eğitim desteği ne kadar erken başlarsa çocukların gelişimi o kadar olumlu yönde gerçekleşir. Bu sebeple otizm spektrum bozukluğunda erken tanı son derece önemlidir.
Otizm spektrum bozukluğu nedir? sorusunu açıkladığımıza göre şimdi biraz daha detaylandıralım.
Otizm Belirtileri Nelerdir?
Otizmde erken teşhisin öneminden bahsettik. Peki, çevrenizden birinin otizm olup olmadığını nasıl anlarsınız? Genel olarak gözlemlenen otizm belirtilerini derledik.
Eğer çevrenizden biri bu belirtileri gösteriyorsa özel eğitim uzmanı ile görüşmenizde fayda var:
- Göz teması kuramamak
- İsmi söylendiğinde, çağırıldığında tepki vermemek ve dönüp bakmamak
- Yaşıtlarının oynadığı oyunlarla ilgilenmemek
- Konuşma geriliği
- Dönen nesnelere karşı ilgi duymak
- Parmak ucunda yürümek, sallanmak, el çırpmak gibi tekrarlayan hareketleri sıklıkla yapmak
- İstediği şeyi parmağıyla göstermemek
- Aşırı hareketli veya aşırı hareketsiz olmak
- Çevreyle hiç ilgilenmemek
- İnsanlarla iletişim kurmak yerine cansız nesnelerle ilgilenmek
- Bazı objelere aşırı bağlanmak, nesnelerle değil detaylarıyla ilgilenmek
- Acıya ve tehlikeye karşı duyarsız kalmak
- Tek düze konuşmak
- Fiziksel temaslardan kaçınmak
- Yapılan imaları veya esprileri anlamamak
Otizmin bu yaygın belirtileri;
- motor gelişim özellikleri,
- duygusal ve sosyal gelişim özellikleri
- iletişim ve dil gelişim özellikleri ile doğrudan bağlantılı olduğu için özel eğitim desteği şarttır.
Elbette ki otizmin belirtileri bunlarla sınırlı değildir. Ufak çapta değişimler gözlemlenmesi normaldir. Örneğin bazı çocuklar çok hırçın olurken bazıları fazla sakin olabilmektedir. Ancak genel olarak gözlemlenen otizm belirtileri olarak bunları sıralamak doğrudur.
Otizmde Erken Müdahalenin Önemi
Çevrenizde otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar varsa erken müdahalenin önemi büyüktür. Erken müdahale sayesinde çocukların topluma ayak uydurma hızı artar ve iletişim becerileri daha kuvvetli olur.
Erken müdahale sayesinde otizm belirtileri kontrol altına alınabilir. Böylece çocuklar iletişim becerilerine sahip olurken sosyalleşme ve yaşıtlarına ayak uydurma gibi konularda gelişir.
Öyle ki erken müdahale sayesinde birçok çocuğun ergenlik döneminde yaşıtları ile tamamen uyumlu gelişim gösterdiği gözlemlenmektedir. Özel eğitim desteği bu sebeple erkenden başlatılmalı ve eğitim programları ile desteklenmelidir.
Otizm Spektrum Bozukluğunda Ebeveynin Rolü
Ebeveynlerin, çocuklarında otizm spektrum bozukluğu olması gerçeğini kabul edememesi sıkça görülen bir durumdur. Kesin tedavisi olmayan bir durum olduğundan dolayı bu sürecin kabullenilmesi zor olabilmektedir. Ancak otizmde ebeveynin rolü son derece önemlidir. Bu sebeple ebeveynlerin geç olmadan, belirtileri fark ettikleri an özel eğitim desteği almaya başlamaları gerekmektedir.
Aileler, ömür boyu sürecek olan bu destekte büyük rol oynamalıdır. Çocukların gelişimlerini yakından takip etmeli ve düzenli olarak terapisti ile iletişim kurmalıdır. Terapisti ile iletişim birliği yakalayarak ev ortamında da çocuğa güveni sağlamalıdır. Her zaman desteklediğini göstermeli ve destek sürecinde aktif rol almaları gerekmektedir.
Sabır gerektiren bir süreç olduğu doğrudur. Ancak ebeveynlerin her zaman, doğru eğitimlerle çocuklarının gelişimlerinden geri kalmayacaklarını bilmeleri gerekir.
Tekrar ediyoruz, otizm bir hastalık değil farklılıktır. Bu farklılığın ise çocukların toplumsallaşmasını engelleyecek boyutta olmaması için müdahale edilmelidir.
Otizm Spektrum Bozukluğunda Tanı Süreci
Ülkemizde, otizm tanısı koyabilecek kişiler yalnızca ilgili alanda çocuk ruh hastalıkları uzmanı ve çocuk nörologlarıdır.
Çocuk Nörologları
Çocukların sinir sistemi sorunlarının uzmanıdır. Otizm spektrum bozukluğuna ilişkin değerlendirme yapar. Otizm ile ilgili başka bir sorun olup olmadığını kontrol eder. Eğer otizm dışında herhangi bir sorun söz konusu ise tıbbi tedaviler ve tetkikler gerçekleştirir. Ancak bu, sık görülen bir durum değildir.
Çocuk Ruh Hastalıkları Uzmanı
Çocukların ruh sağlığını inceler, gözler ve tedavi eder. Otizm spektrum bozukluğu belirtileri gösteren çocuğu ilk olarak gözler. Sonrasında görüşme yapar, tanı ölçütlerine bağlı olarak çocuğu değerlendirir. En son tıbbi muayenesini gerçekleştirir ve sonuca göre tanıyı koyar.
Çocuğun bazı davranışlarını kontrol altına alabilmek, eğitimini desteklemek için en uygun ilacı verebilir.
Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların düzenli olarak kontrole gitmesi gerekir. Böylece ruh hastalıkları uzmanı gelişimleri ve değişimleri takip edebilir. Gerekli yönlendirmeleri yapar.
Otizm Spektrum Bozukluğu Tedavi Süreci
Otizm spektrum bozukluğunun kesin bir tedavisi yoktur. Ömür boyu süren bir nöro-gelişimsel farklılıktır. Aynı zamanda her bireye uygulanan tedavi farklıdır. Bireylerin gelişimlerine, otizm tipine, başka bir rahatsızlığının olup olmadığına göre farklı yöntemler vardır.
Tedavi sürecinin asıl amacı gelişimi ve öğrenmeyi desteklemektir. Aynı zamanda tedavi, çocuğun kapasitesine göre yapabileceği işlevlerin maksimum olmasını sağlar. Özellikle erken müdahale sayesinde çocukların davranışsal, işlevsel, iletişimsel becerileri gelişir.
Genel olarak uygulanan tedavi yöntemleri ise şu şekildedir;
Aile terapileri
Aile terapileri sayesinde çocuklar ile ailenin iletişimi güçlenir. Aileler, çocukların tekrarlanan anlamsız davranışlarını tanımaya başlar VE çocuğun sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik yöntemler izler.
Aileler, çocuğun gelişim sürecinde tamamen aktif rol oynamalı ve terapist ile uyumlu hareket etmelidir.
İletişim ve Davranış Terapileri
Sosyal, dil ve davranışa yönelik birçok eğitim programı mevcuttur. Bu programlar genel olarak tekrarlanan davranışları azaltmaya ve gelişime yöneliktir. Çocuklar, yaşıtlarıyla veya bulundukları diğer sosyal ortamlarda nasıl davranacaklarını öğrenir. İletişim becerileri gelişir.
Eğitim Terapileri
Uzman terapistlerin hazırladığı bu eğitimler sayesinde çocukların yaşıtları ile benzer gelişim göstermesi sağlanır. Otizm tanısı konan çocuklar genel olarak bu eğitim terapilerine olumlu tepki verir. Bu eğitimlerin içerisinde davranış ve iletişime yönelik birçok aktivite mevcuttur.
Ergenlik Sürecinde Terapi
Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ergenliğe girdikleri zaman vücudundaki değişiklikleri algılamakta zorlanırlar. Aynı zamanda sosyal uyum süreçlerinde zorluk yaşarlar. Bu sebeple özellikle ergenlik döneminde uygulanan terapi kritiktir. Başarılı ve dikkatli hareket etmek gerekir. Çocukların bu karmaşadan başarılı bir şekilde sıyrılabilmeleri için terapi süreci çok önemlidir. Gençliğe ilk adım attıklarında davranışlarında sorunlar görülme ihtimali vardır.
Bütün bu terapi süreçleri esnasında, uzmanlar eğer uygun görürlerse tıbbi destek verebilir. İlaç tedavisi bunlardan biridir. Bütün çocuklarda olmasa bile otizmin içeriğine bağlı olarak ilaç ile eş zamanlı terapi uygulaması gerçekleşir.
Çocuklarda otizm dışında depresyon gibi zihinsel problemler görülebilir. Bu sorunların profesyonel bir süreç doğrultusunda yürütülmesi gerekir. Bu sebeple psikolog desteği gibi ekstra destek almak doğru olur.
Yaman Şirinler, profesyonel kadrosu ile otizm spektrum bozukluğu olan çocukların gelişimini desteklemekte ve her çocuğa uygun olacak ayrı bir eğitim programı ile süreci başarıyla yönetmektedir.
“Otizm Spektrum Bozukluğu Nedir?” başlıklı makalemizden memnun kaldıysanız “Otizm ve Uyaran Eksikliği Farkı Nedir?” başlıklı makalemize de göz atabilirsiniz.
